Zavičajni muzej u Novoj Varoši otvoren je 1. novembra 2012. godine povodom obeležavanja stogodisnjice oslobodjenja novovaroškog kraja od turske vlasti. Nalazi se u zgradi koja je izgradjena 1909. godine za potrebe Sjenickog okruznog načelstva. Muzejska zbirka ima 240 originalnih eksponata i tri replike originala: Pečat kneza Strojimira iz IX veka, sablju kneza Mihaila Raskovica iz 1516. godine i oficirsku sablju generala Franje Zaha, komandanta Javorske vojske u Srpsko-turskom ratu 1876-1878. godine Muzejska zbirka prati vreme od neolita do kraja Prvog svetskog rata i rasporedjena je u 4 odeljenja: arheološko, etnoločko, istorijsko odeljenje i odeljenje istorije umetnosti.

Zavičajni muzej u Novoj Varoši otvoren je 1. novembra 2012. godine, kao odeljenje Narodnog muzeja Užice, povodom obeležavanja stogodisnjice oslobodjenja novovaroškog kraja od turske vlasti.

Nalazi se u zgradi koja je izgradjena 1909. godine za potrebe Sjenickog okruznog načelstva (mutesarfiluka), a varoške kajmakamije. Objekat je gradjen u preplitanju tradicionalnog islamskog i modernog evropskog arhitektonskog stila, pa ostavlja utisak prijatne skladnosti, lepote i dominacije u odnosu na druge gradjevine u čarsiji onog vremena, a i danas. U njoj su tada bile smeštene mnoge turske ustanove, sresko nacelstvo, turski sud, turski sreski javni tužilac, poreska uprava... Danas se u njoj nalazi novovaroška Biblioteka i Zavičajni muzej Nova Varoš.

Muzejska zbirka ima 240 originalnih eksponata i samo tri replike originala:

1. Pečat kneza Strojimira iz IX veka, koji predstavlja najstariji materijalni dokaz o postojanju srpske države na Balkanskom poluostrvu. Na pečatu, izradjenom od zlata grckim pismom piše: "Bože, pomozi Strojimiru". Original pecata se nalazi u Istorijskom muzeju Srbije.

2. Sablja kneza Mihaila Raskovica iz 1516. godine. Original sablje se nalazi u Vojnom muzeju u Beogradu.

Raškovići su stara vlastelinska porodica ovog kraja i imaju veliki značaj u njegovom privrednom, kulturnom i duhovnom razvoju, a dali su veliki doprinos u težnji srpskog naroda sa ovog podrucja da se oslobodi od turske vlasti. Takodje su uticali da proces islamizacije srpskog naroda bude manji, u onoj meri u kojoj je to bilo moguce. Njihovi potomcu su potonja porodica Kalaitović.

3. Oficirska sablja generala Franje Zaha, komandanta Javorske vojske u Srpsko-turskom ratu 1876-1878. godine. Oslobodjenje Raške oblasti u ovom ratu bilo je od velikog značaja.Najznačajnijom, Javorskom bitkom, komandovao je general Zah, koji je na Kalipolje poslao glavninu srpske vojske. Original sablje se nalazi u Istorijskom muzeju u Beogradu.

Muzejska zbirka prati vreme od neolita do kraja Prvog svetskog rata i rasporedjena je u 4 odeljenja: arheološko, etnoločko, istorijsko odeljenje i odeljenje istorije umetnosti.

Arheološko odeljenje

Etnološko odeljenje

Stare seoske i gradske kuće u novovaroškom kraju; Način odevanja gradskog i seoskog srpskog i muslimanskog stanovništva; Predmeti materijalni kulture korišćeni u novovaroškim kućama.

Odeljenje istorije umetnosti 

Istorijsko odeljenje

Jatagani - belošapac i crnošapac; Puška "Tančica" ili "Arnautka", radjena u Prizrenu u XVII-XIX vek

Geografsko područje Starog Vlaha, gde je nastala prva srpska država - Raška. Prva srpska dinastija bili su Vlastimirovići, a posle njih Nemanjići.

Nemanjići, rodonačelnici prve srpske države:

1371. godina, Prodor Turaka na Balkansko poluostrvo i Bitka na Marici; Smrt Uroša Nejakog, poslednjeg vladara iz dinastije Nemanjića; Na čelo srpske države dolazi Lazar Hrebeljanovic, koji uzima skromnu titulu kneza i premešta prestonicu srpske države iz Rasa u Kruševac

Srpska vlastela i porodični grbovi

Despot Stefan Lazarević, sin cara Lazara i carice Milice, trostruku turski vazal, zaslužan za razvoj rudarstva, kovanje novca i izgradnju puteva u srednjovekovnoj Srbiji.

Muzej priredjuje nekoliko izložbi tokom godine i očekuje proširenje i na desno krilo prizemlja zgrade, gde bi trebalo da budu izloženi eksponati iz perioda Drugog svetskog rata, zatim eksponati koji govore o razvoju prosvete, kulture i sporta u Novoj Varoši.

Muzej će uzeti učešće i u obeležavanju stogodišnjice Prvog svetskog rata, veličanstvenom izložbom o životu i delu vojvode Petra Bojovića, Načelnika generalštaba Prve armije zaslužnog sto je taj rat trajao godinu dana kraće. Autor izlozbe je Radoje Bojović, savetnik Narodnog muzeja u Čacku.

Vojvoda Petar Bojović je najznačajnija istorijska ličnost novovaroškog kraja. Rodjen je 16. jula 1858. godine u selu Misevići. Bio je školovani oficir i izuzetan vojni strateg, a za pokazanu hrabrost i vojničku mudrost tokom Prvog svetskog rata, 1918. godine od regenta Aleksandra dobija čin vojvode.

Pozivamo Vas da postanete saradnici Muzeja, darivanjem pisanih i materijalnih istorijskih i izvora kulturnog nasledja i nematerijalnih kazivanja vezanih za prošlost novovaroškog kraja, koji postoje u kućama, a koji bi pomogli da se što bolje rekonstruiše prošlost Nove Varoši.